Dezinformacja, manipulacje, polityczne kampanie oszczerstw i rosnąca presja na dziennikarzy, prowadząca nawet czasem do fizycznych ataków - to niebezpieczne zjawiska, które w ciągu ostatnich lat stały się nam aż nadto bliskie. Stanowią one bezpośrednie zagrożenie dla wolnego dziennikarstwa, rzucając jednocześnie wyzwanie integralności demokratycznych procesów i społeczeństw.
Zdając sobie sprawę z powagi tych tendencji Fundacja im. Heinricha Bölla w Warszawie zaangażowała się w 2018 r. w szereg działań mających na celu wsparcie i wzmocnienie potencjału dziennikarzy, ale także zwrócenie uwagi na problem odbiorców mediów. Jednym z najważniejszych wydarzeń była coroczna konferencja sieci reporterów n-ost pt. " Face it! Journalism beyond denial and ideology ", która odbyła się w Warszawie 20-23 września. Ponad 160 uczestników - głównie dziennikarzy, działaczy i pracowników akademickich - dyskutowało na temat mediów w spolaryzowanym społeczeństwie, roli mediów w krajach wyszehradzkich oraz wyzwań stojących dziś przed dziennikarstwem (więcej informacji na stronie konferencji).
Oprócz praktycznej wymiany i tworzenia sieci kontaktów dla osób pracujących w mediach, współpracowaliśmy również z szeregiem organizacji prowadzących warsztaty i tworzących praktyczne materiały edukacyjne na temat identyfikacji i demaskowania fałszywych wiadomości. Bardzo ciekawą propozycją tego rodzaju jest Akademia Wideo portalu kontroli faktów Demaskatory24.pl (prowadzonego przez media holding Polska Press). W sześciu odcinkach serii użytkownicy mogą zdobyć wiedzę o tym, jak zweryfikować autentyczność zdjęć, filmów, stron internetowych i kont mediów społecznościowych, a także poznać techniki wyszukiwania wiarygodnych informacji w Internecie.
Fundacja Panoptykon przeprowadziła jesienią serię warsztatów w całej Polsce (w Gdańsku, Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu, Krakowie i Lublinie), aby wzmocnić pozycję lokalnych dziennikarzy, blogerów i aktywistów w walce z "fałszywymi wiadomościami". Podczas warsztatów, które odbyły się w ramach przygotowań do wyborów samorządowych przeprowadzonych przez Dorotę Głowacką (Fundacja Panoptykon) i Beatę Biel / Annę Gielewską (Fundacja Reporterów), prawie 60 uczestników zgłosiło swoje osobiste i zawodowe doświadczenia z dezinformacją i miało okazję podyskutować na temat strategii radzenia sobie z tym problemem.
Większość uczestników (75%) natknęła się na dezinformację w swojej pracy w ciągu ostatnich 4 lat i wielu z nich (51%) zareagowało na nią publikując artykuł obalający nieprawidłowości. Jednak aż 39% wskazało, że spotkało się z reperkusjami w wyniku reakcji na dezinformację (m.in.: nienawiść w Internecie, groźby konsekwencji prawnych, presja ze strony władz lokalnych). Jednocześnie znacząca liczba uczestników (42%) (lub placówki medialne, w których pracują) nie podjęła żadnych działań w odpowiedzi na ten problem. Tylko 18% respondentów twierdziło, że odbyło szkolenie wewnętrzne związane z dezinformacją, 11% uczestniczyło w szkoleniach zewnętrznych, a kolejne 11% miało wewnętrzne wytyczne/kodeksy postępowania w mediach w tej sprawie.
Po warsztatach uczestnicy utrzymywali kontakt z trenerami, mogli zwrócić się do nich z dodatkowymi pytaniami związanymi z tematem warsztatu oraz poprosić o poradę prawną. Opublikowano także materiały w oparciu o treści warsztatów, w celu podniesienia lokalnej świadomości lub wśród czytelników tego tematu (niektóre z nich można znaleźć tutaj: Zielone Wiadomości, Demagog.org.pl, Miasto Obywatelskie Lubartów). Dotychczasowe spostrzeżenia będą wykorzystane jako część materiału badawczego do raportu, który ma pomóc przy przygotowaniu do zbliżających się wyborów parlamentarnych w Polsce w 2019 roku.